Το σχολείο στον υπολογιστή σου
ακολουθήστε μας
  • Αρχική
  • Γυμνάσιο
    • Α' Γυμνασίου >
      • Φυσική
    • Β' Γυμνασίου >
      • Φυσική
      • Χημεία
    • Γ' Γυμνασίου >
      • Φυσική
  • Λύκειο
    • Α' Λυκείου >
      • Φυσική
      • Αλγεβρα
      • Χημεία
    • Β' Λυκείου >
      • Κατεύθυνσης >
        • Φυσική
      • Γενικής Παιδείας >
        • Φυσική
        • Αλγεβρα
        • Χημεία
    • Γ' Λυκείου >
      • Κατεύθυνσης >
        • Φυσική >
          • Θεωρία & Ασκήσεις Βιβλίου
          • Ασκήσεις για Εξάσκηση >
            • Κεφάλαιο 1 Μηχανικές Ταλαντώσεις
            • Γενικές Ασκήσεις
        • Μαθηματικά
      • Γενικής Παιδείας >
        • Φυσική
    • Τράπεζα Θεμάτων >
      • Β' Λυκείου >
        • Φυσική Κατεύθυνσης >
          • Κεφάλαιο 1 - Καμπυλόγραμμες Κινήσεις >
            • 1.1 Οριζόντια Βολή
          • Κεφάλαιο 2 - Ορμή - Διατήρηση Ορμής
          • Κεφάλαιο 3 - Κινητική Θεωρία Αερίων
          • Κεφάλαιο 4 - Θερμοδυναμική
  • Πανελλαδικές
    • 2018 >
      • Φυσική Κατεύθυνσης
    • 2016 >
      • Φυσική Κατεύθυνσης
      • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
      • Φυσική Γενικής Παιδείας
    • 2015 >
      • Φυσική Κατεύθυνσης
    • 2014 >
      • Φυσική Κατεύθυνσης
      • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
      • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • Μαθηματικά Γενικής Παιδείας
    • 2013 >
      • Φυσική Κατεύθυνσης
      • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
      • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • ΕΠΑΛ
    • 2012 >
      • Φυσική Κατεύθυνσης
      • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
      • Φυσική Γενικής Παιδείας
    • 2011 >
      • Φυσική Κατεύθυνσης
      • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
      • Φυσική Γενικής Παιδείας
    • 2001-2010 >
      • 2010 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2009 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2008 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2007 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2006 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2005 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2004 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2003 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2002 >
        • Φυσική Κατεύθυνσης
        • Μαθηματικά Κατεύθυνσης
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
      • 2001 >
        • Φυσική Γενικής Παιδείας
    • Μηχανογραφικό
    • Άρθρα
  • Πανεπιστήμιο
  • Προσομοιώσεις
    • Γρίφοι
  • Άρθρα
  • Forum
  • Επικοινωνία
  • Photos

Νεάντερταλ στη Μάνη

4/6/2013

Comments

 
Picture
   Τι έτρωγαν, πώς ζούσαν, τι τεχνογνωσία διέθεταν οι πρωτοπόροι αυτοί της εποχής τους;

   Πριν από μερικές ημέρες η Μάνη βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ξένων μέσων ενημέρωσης. Ο λόγος; Στο σπήλαιό της στα Καλαμάκια αποκαλύφθηκαν απολιθώματα που, μαζί με ένα δόντι που είχε βρεθεί προσφάτως σε γειτονική περιοχή, αποτελούν τα πρώτα κατάλοιπα ανθρώπων του Νεάντερταλ στην Ελλάδα. Οσο και αν ακούγεται παράδοξο, ως τώρα αποδείξεις για την παρουσία των στενών συγγενών μας της Παλαιολιθικής Εποχής στον ελληνικό χώρο δεν υπήρχαν. Αυτό όχι επειδή σπανίζουν - όπως αποδεικνύεται ισχύει μάλλον το αντίθετο - αλλά γιατί η παλαιοαρχαιολογική έρευνα ήταν παραμελημένη στη χώρα μας. Η πολυετής ανασκαφή στο σπήλαιο στα Καλαμάκια και τα πλούσια ευρήματά της εκτός από τα πρώτα δείγματα των Νεάντερταλ προσφέρουν επίσης μια σπάνια ματιά στον τρόπο ζωής τους, αποκαλύπτοντας όχι μόνο τα εργαλεία τους αλλά και το τι έτρωγαν και πώς ήταν το περιβάλλον και η καθημερινότητά τους.
Picture
   Μια σπηλιά σε μια ακρογιαλιά της Μάνης έκρυβε μέσα της έναν θησαυρό. Εκεί οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν μια σειρά οστά και εργαλεία των Νεάντερταλ - των «εξαδέλφων» του Homo sapiens που εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς πριν από περίπου 30.000 χρόνια. Απολιθώματα των στενών αυτών συγγενών μας έχουν βρεθεί σχεδόν παντού στην Ευρώπη. Ως πρόσφατα όμως… έλαμπαν διά της απουσίας τους από τον ελληνικό χώρο.

   Τα απολιθώματα που βρέθηκαν στο σπήλαιο στα Καλαμάκια, μαζί με ένα δόντι που είχε βρεθεί λίγο νωρίτερα στο σπήλαιο της Λακωνίδας, επίσης στη Μάνη, είναι τα πρώτα κατάλοιπα των Νεάντερταλ που ταυτοποιούνται στη χώρα μας. Για τον λόγο αυτόν η δημοσίευση της σχετικής μελέτης στην επιθεώρηση «Journal of Human Evolution» την περασμένη εβδομάδα συγκέντρωσε το ενδιαφέρον των ξένων μέσων ενημέρωσης, καθώς αποτελεί την πρώτη επιβεβαίωση μιας υποψίας που εθεωρείτο ως τώρα απολύτως λογική αλλά δεν είχε αποδειχθεί: ότι η Ελλάδα αποτέλεσε έναν σημαντικό σταθμό στη διαδρομή που ακολούθησαν τα διάφορα είδη των ανθρώπων βγαίνοντας από την Αφρική για να εξαπλωθούν στον υπόλοιπο κόσμο.

   Παράλληλα όμως τα ευρήματα αυτά έχουν και ιδιαίτερο «ελληνικό» ενδιαφέρον, αφού αρχίζουν σιγά-σιγά να αποκαλύπτουν τη σε γενικές γραμμές άγνωστη προϊστορία μας. Ο τομέας της Παλαιολιθικής Αρχαιολογίας ήταν παραμελημένος στην Ελλάδα. Αρχισε να αναπτύσσεται μόλις τις τελευταίες δεκαετίες και αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο τα σχετικά ευρήματα - και οι γνώσεις - σπανίζουν. Η ανασκαφή στα Καλαμάκια είναι από τις πιο συστηματικές που έχουν γίνει ως σήμερα. Με τον πλούτο των ευρημάτων της φέρνει στο φως πολύτιμες πληροφορίες σκιαγραφώντας μια εικόνα όχι μόνο του τι είδους άνθρωποι έζησαν κάποτε εδώ αλλά και πώς ήταν το περιβάλλον και το κλίμα στο οποίο ζούσαν, ποια ζώα προτιμούσαν στο κυνήγι και στο φαγητό τους, πώς κατασκεύαζαν τα εργαλεία και πώς διαμόρφωναν το μέρος όπου κατοικούσαν - εν ολίγοις, πώς ήταν ο πολιτισμός τους. Γιατί, αν και «άνθρωποι των σπηλαίων», ήταν κάθε άλλο παρά απολίτιστοι.

PictureΤα ανθρώπινα αυτά δοντια αποτελούν μερικά
από τα πρώτα κατάλοιπα Νεάντερταλ
που ταυτοποιούνται στην Ελλάδα
Οι άνθρωποι της μανιάτικης σπηλιάς
   Το σπήλαιο στα Καλαμάκια αποτέλεσε, όπως αποδεικνύεται, τόπο κατοικίας των ανθρώπων επί αρκετές δεκάδες χιλιάδες χρόνια. «Με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα κατοικήθηκε χονδρικά - περιοδικά βέβαια - για μια περίοδο που διήρκεσε από 100.000 ως 40.000 χρόνια πριν από σήμερα» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Ανδρέας Ντάρλας, προϊστάμενος της Εφορείας Παλαιολογίας-Σπηλαιολογίας Βορείου Ελλάδος, διευθυντής της ανασκαφής και κύριος συγγραφέας της μελέτης των ανθρώπινων απολιθωμάτων μαζί με την Κατερίνα Χαρβάτη, καθηγήτρια Παλαιοανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν στη Γερμανία. Σε σχέση με την πληθώρα των άλλων ευρημάτων - λίθινα εργαλεία, οστά ζώων, κοχύλια, στάχτες κ.ά. -, τα 14 ανθρώπινα κατάλοιπα ίσως να ακούγονται πενιχρά, είναι όμως πολύ σημαντικά.

«Τα απολιθώματα περιλαμβάνουν δέκα δόντια, δύο εκ των οποίων είναι γαλακτικά, ένα θραύσμα κρανίου, έναν σπόνδυλο παιδιού, ένα τμήμα περόνης και ένα σκαφοειδές οστό»
περιγράφει η κυρία Χαρβάτη. «Συνολικά εκπροσωπούν τουλάχιστον οκτώ άτομα, εκ των οποίων δύο ήταν παιδιά». Τα περισσότερα από τα απολιθώματα αυτά, τα οποία δεν είναι σύγχρονα μεταξύ τους - δεν ανήκουν δηλαδή σε ανθρώπους που έζησαν ταυτόχρονα εκεί - φέρουν σύμφωνα με την καθηγήτρια έντονα χαρακτηριστικά των Νεάντερταλ. «Επίσης είναι ενδιαφέρον ότι δύο από τα δόντια ανήκαν σε άτομο προχωρημένης ηλικίας και παρουσιάζουν ραβδώσεις που προκλήθηκαν μάλλον από τον καθαρισμό τους με κάτι σαν κλαδάκι ή οδοντογλυφίδα οι οποίες παρατηρούνται αρκετά συχνά σε δόντια Νεάντερταλ από άλλες χώρες της Ευρώπης» συμπληρώνει. «Τέλος, το σκαφοειδές παρουσιάζει ξεκάθαρο σημάδι από δόντι κάποιου σαρκοφάγου ζώου, λύκου ή ύαινας, πράγμα που υποδεικνύει ότι κάποια από αυτά τα λείψανα μεταφέρθηκαν στη θέση αυτή από ζώα».

   Αν και αυτή τη στιγμή είναι τα πρώτα, τα ανθρώπινα αυτά κατάλοιπα δεν θα πρέπει να είναι τα μόνα που υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο. Οι ειδικοί θεωρούν ότι η παρουσία των Νεάντερταλ εδώ θα πρέπει να ήταν διαρκής και διάχυτη. Απλώς ως τώρα κανείς δεν έχει ψάξει συστηματικά για να την εντοπίσει. «Προσωπικά έχω κάνει στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας έρευνες, όχι ανασκαφές, επιφανειακές έρευνες, και παντού έχω βρει παλαιολιθικά ευρήματα» λέει ο κ. Ντάρλας. «Ξέρουμε ότι όλη η Ελλάδα έχει κατοικηθεί από τους παλαιολιθικούς ανθρώπους. Απλώς δεν υπάρχουν έρευνες που να το αποδεικνύουν».


Ιδιαίτερα φιλόξενη η Μάνη!

   Η Μάνη θα πρέπει να υπήρξε ιδιαίτερα φιλόξενη για τους παλαιολιθικούς ανθρώπους, όχι μόνο επειδή διαθέτει εκατοντάδες σπήλαια αλλά και γιατί, εξαιτίας της θέσης της, αποτελούσε μια «όαση» στην εποχή των παγετώνων. Τα ευρήματα που έχουν φέρει στο φως οι αρχαιολόγοι στα δεκατρία χρόνια της ανασκαφής στα Καλαμάκια (από το 1993 ως το 2006) το μαρτυρούν. «Παρά το γεγονός ότι βρισκόταν σε παγετώδη περίοδο, η περιοχή αυτή, που είναι νότια και κοντά στη θάλασσα, δεν ήταν καλυμμένη με πάγους και το κλίμα ήταν πιο ήπιο σε σχέση με τις βορειότερες περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης αλλά και της Ελλάδας» εξηγεί ο αρχαιολόγος. «Ετσι λοιπόν αποτελούσε καταφύγιο για τα ζώα που δεν μπορούσαν να ανεχθούν το κρύο πιο βόρεια και φυσικά και για τους ανθρώπους».
Εκτός από τα ανθρώπινα κατάλοιπα, έχουν βρεθεί επίσης οστά από πολλά είδη ζώων, τα οποία επιτρέπουν στους ειδικούς να κρίνουν πώς ήταν το κλίμα και το φυσικό περιβάλλον της περιοχής ανά περιόδους σε αυτές τις δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Επίσης έχουν βρεθεί πολλά λίθινα εργαλεία καθώς και κατάλοιπα από στάχτες και κατασκευές στο έδαφος που δίνουν πληροφορίες για τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής των κατοίκων του σπηλαίου. Πώς ήταν αυτός: Μάλλον πολύ πιο εξελιγμένος απ' ό,τι φαντάζονται πολλοί.

Υψηλή τεχνολογία 100.000 χρόνια πριν

   «Η έκφραση που συνηθίζουμε να λέμε, ότι κάποιος ζει στην Παλαιολιθική Εποχή, είναι μύθος» λέει ο κ. Ντάρλας. «Σε σύγκριση με εμάς σήμερα, ναι, είχαν μείνει πίσω. Αλλά και εκείνοι οι άνθρωποι ήταν πρωτοπόροι της εποχής τους. Αν δεν υπήρχαν εκείνα τα πρώτα σκαλοπάτια δεν θα φθάναμε ποτέ εδώ που είμαστε σήμερα. Αρα ας μην τους φανταζόμαστε απλώς άγριους».

   Τα λίθινα εργαλεία που έχουν βρεθεί είναι κυρίως μεταποιητικά, όπως ξέστρα - τα οποία χρησιμοποιούσαν για να ξύνουν, π.χ., δέρματα -, μαχαίρια ή σουβλιά, αλλά και αιχμές, που μάλλον χρησιμοποιούνταν σε όπλα. «Είναι κατασκευασμένα από σκληρά πετρώματα και έχουν πελεκηθεί με μεθόδους που είχαν επινοήσει και αναπτύξει σε υψηλό επίπεδο, κάτι που δείχνει ότι ήταν μια τεχνολογία που είχε αναπτυχθεί από πολύ-πολύ παλιά και συνεχώς εξελισσόταν» εξηγεί ο αρχαιολόγος. Αν και λίθινα, τα μαχαίρια ήταν πολύ κοφτερά.«Εκοβαν σαν ξυράφι. Στόμωναν βεβαίως γρήγορα, αλλά μπορούσαν εύκολα να παράγουν όσα ήθελαν» περιγράφει. «Εχουμε κάνει κάποια εκπαιδευτικά προγράμματα με επιδείξεις όπου με λίθινα εργαλεία κομματιάζεις ένα ολόκληρο ζώο, το κόβεις όπως θέλεις και το κάνεις μερίδες».

PictureΤα εργαλεία από γυαλιστερές (Callista chione)
αποτέλεσαν μια πρωτοτυπία των κατοίκων του
σπηλαίου της Μάνης
Εργαλεία από γυαλιστερές

   Οι εξελιγμένοι άνθρωποι του Νεάντερταλ της Μάνης παρουσιάζουν επίσης και κάποιες ιδιαιτερότητες σε σχέση με τους συγχρόνους τους άλλων περιοχών της Ευρώπης, αφού, όπως φαίνεται, πρωτοτύπησαν κατασκευάζοντας κάποια εργαλεία τους από… γυαλιστερές (Callista chione), τα οστρακοειδή που γνωρίζουμε ακόμη σήμερα. «Ο άνθρωπος ποτέ δεν μπαίνει σε καλούπι. Εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες που του προσφέρει το περιβάλλον» σχολιάζει ο κ. Ντάρλας. «Εδώ ήταν κοντά στη θάλασσα. Βρήκαν κάποια όστρακα που ήταν σκληρά και κάποια στιγμή κάποιοι άνθρωποι είχαν την ιδέα - αυτό μία φορά έγινε μόνο - να φτιάξουν εργαλεία από κοχύλια. Είναι μια προσαρμογή στο περιβάλλον».

   Οι άνθρωποι της Παλαιολιθικής Εποχής ζούσαν νομαδική ζωή - δεν εγκαθίσταντο μόνιμα σε ένα μέρος αλλά μετακινούνταν στην περιοχή. Επομένως τα σπήλαια δεν ήταν μόνιμες κατοικίες. Χρησιμοποιούνταν είτε για να περάσουν εκεί «οικογενειακώς» κάποιο διάστημα μέχρις ότου μετακινηθούν κάπου πιο πέρα είτε, ακόμη πιο προσωρινά, για μερικές διανυκτερεύσεις από τους κυνηγούς που είχαν αφήσει πίσω τις οικογένειές τους και είχαν βγει προς αναζήτηση τροφής. Παρ' όλα αυτά οι προσωρινοί κάτοικοι φαίνεται ότι διαμόρφωναν κάπως τον χώρο έτσι ώστε να τους εξασφαλίζει κάποιες ανέσεις και φυσικά άναβαν φωτιά. Στα Καλαμάκια έχουν βρεθεί κατάλοιπα από εστίες διαφόρων τύπων - είτε απλές, είτε σαν λακκούβες στο χώμα, είτε λακκούβες περικλεισμένες με πέτρες κ.λπ. - μαρτυρώντας διαφορετικές παραδόσεις και συνήθειες. Επίσης, όπως φαίνεται, αν το έδαφος ήταν λασπωμένο το «έστρωναν» με πέτρες, ενώ οι αρχαιολόγοι εικάζουν ότι θα πρέπει να έκλειναν με δέρματα την είσοδο της σπηλιάς για να προστατευθούν από τον αέρα, τη βροχή και το κρύο.

PictureΕνα θραύσμα από οστό ζώου με ίχνη
κοπής από εργαλεία αποκαλύπτεται
στην ανασκαφή.
Τι περιελάμβανε το μενού

   Τι έτρωγαν; Τα πλούσια ευρήματα οστών ζώων δίνουν απάντηση και σε αυτό. «Τα ζώα που βρίσκουμε εκεί είναι αυτά τα οποία κατά προτίμηση έχουν κυνηγήσει οι άνθρωποι, επομένως μας δείχνουν συγχρόνως και τις διατροφικές προτιμήσεις τους» εξηγεί ο κ. Ντάρλας. «Στο μεγαλύτερο μέρος τους οι ένοικοι των σπηλαίων κυνηγούσαν κατά προτίμηση τα πλατώνια, ένα είδος ελαφιού σαν αυτά που ζουν σήμερα στη Ρόδο και στη Λήμνο. Αυτό είναι το κυριότερο, μετά έχουμε τα αγριοκάτσικα και τα αγριόγιδα. Σε μια φάση κατοίκησης βρίσκουμε ότι έτρωγαν πολλές χελώνες, και μάλιστα πιστεύουμε ότι μετά χρησιμοποιούσαν τα καύκαλα ως αγγεία». Πέρα από αυτά τα κυρίως ή κατά καιρούς προτιμώμενα «φαγώσιμα» ζώα οι αρχαιολόγοι έχουν ανασκάψει επίσης οστά από ελέφαντες (το γεγονός ότι τα δείγματα είναι πολύ λίγα υποδηλώνει, όπως λένε, ότι οι άνθρωποι δεν τους κυνηγούσαν ιδιαίτερα), αλλά και από αρκετά σαρκοβόρα ζώα, όπως αλεπούδες, αγριόγατους και λιοντάρια.

   Αν και η ανασκαφή έχει τελειώσει από το 2006, οι ανακαλύψεις από τα ευρήματά της τώρα αρχίζουν να γίνονται γνωστές γιατί οι μελέτες του είδους απαιτούν πολύ χρόνο. Οπως μας λέει ο κ. Ντάρλας, έχει μελετηθεί ένα μεγάλο μέρος του αρχαιοζωολογικού υλικού - δηλαδή των ζώων - και τα αποτελέσματα θα δημοσιευθούν σύντομα. Οι δομές που δείχνουν την οργάνωση του χώρου έχουν μελετηθεί επίσης σε μεγάλο βαθμό, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η μελέτη των λίθινων εργαλείων. «Και βέβαια υπάρχουν και πολλά δείγματα που είναι για εργαστηριακές αναλύσεις» προσθέτει. «Εχουμε κάποιες χρονολογήσεις, αλλά αναμένουμε και αποτελέσματα από εργαστηριακές αναλύσεις. Κάποιες αφορούν τον προσδιορισμό του παλαιοκλίματος και της διατροφής, όχι τόσο των ανθρώπων όσο κυρίως των ζώων».

Νέες ανασφαφές σε εξέλιξη

   Οι ανακαλύψεις μας για την Παλαιολιθική Εποχή στον ελληνικό χώρο δεν θα εξαντληθούν όμως στα Καλαμάκια. Οπως λέει ο αρχαιολόγος, και άλλες ανασκαφές βρίσκονται πλέον σε εξέλιξη και οι μελέτες από τα ευρήματά τους θα ακολουθήσουν. Παράλληλα, η κυρία Χαρβάτη έχει ξεκινήσει εδώ και έναν χρόνο το πρόγραμμα Paleoanthropology in the Gates of Europe (Παλαιοανθρωπολογία στις Πύλες της Ευρώπης - PaGE) σε συνεργασία με έλληνες ερευνητές από την Εφορεία Παλαιολογίας - Σπηλαιολογίας, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. «Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Starting Grant του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας με το οποίο βραβεύθηκα το 2011 και έχει στόχο την περαιτέρω εξερεύνηση της εξέλιξης του ανθρώπου στην Ελλάδα» λέει. «Εχουμε ήδη ξεκινήσει τις έρευνες και είμαι αισιόδοξη ότι θα έχουμε καινούργια σημαντικά στοιχεία πολύ σύντομα».  

Σπήλαια της Μάνης
Ενα διαχρονικό καταφύγιο


   Οι δυτικές ακτές της Μάνης στη Λακωνική Χερσόνησο φημίζονται κυρίως για το Σπήλαιο του Διρού. Η περιοχή όμως είναι διάσπαρτη με εκατοντάδες σπήλαια, άλλα μεγάλα και εντυπωσιακά - όπως αυτό της Αλεπότρυπας, που αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο - και άλλα μικρά και ασήμαντα. Διάσημα ή άσημα, τα σπήλαια αυτά αποτέλεσαν, όπως αποδεικνύεται, ένα διαχρονικό καταφύγιο για τους ανθρώπους, από την πρώτη εμφάνισή τους στο νότιο άκρο της Πελοποννήσου. «Ολα είχαν κατοικηθεί, και μάλιστα ο άνθρωπος τα χρησιμοποιούσε σε κάθε περίοδο της ιστορίας του και της προϊστορίας του. έτσι λοιπόν έχουμε μια διαχρονική χρήση των σπηλαίων» λέει ο Ανδρέας Ντάρλας. 

«Βέβαια δεν έχουν διατηρήσει όλα τα σπήλαια κατάλοιπα αυτής της χρήσης απ' όλες τις περιόδους»
.
   Οπως εξηγεί, έχει αποκαλυφθεί χρήση των σπηλαίων της περιοχής στην παλαιολιθική περίοδο (όπως στα Καλαμάκια ή στη Λακωνίδα), αλλά και στη Νεολιθική. Τότε μάλιστα η χρήση τους αλλάζει, καθώς δεν χρησιμοποιούνταν πια μόνο ως χώροι πρόχειρης κατοίκησης, αλλά και - καθώς έχει αρχίσει η παραγωγή των τροφίμων - ως χώροι αποθήκευσης. «Σιγά-σιγά αργότερα», συνεχίζει ο αρχαιολόγος, «όταν η Μάνη άρχισε να αποκτά την άνυδρη μορφή που έχει σήμερα, κάποια στιγμή άρχισε να εξαφανίζεται το νερό. Ορισμένα σπήλαια διατηρούν νερό, το νερό που σταλάζει μέσα, σχεδόν όλον τον χρόνο. Και έτσι άρχισαν να χρησιμοποιούνται και ως τόποι προμήθειας νερού. Κάποια από αυτά απέκτησαν μάλιστα και ιερό χαρακτήρα, γιατί ξεδιψούσαν και είχαν νερό όλον τον χρόνο σε μια άνυδρη περιοχή». Ενα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα, όπως επισημαίνει, είναι το σπήλαιο της Αλεπότρυπας, το οποίο είχε μέσα μια λίμνη απ' όπου οι άνθρωποι προμηθεύονταν νερό.

   Σε όλες τις περιόδους, από την προϊστορική περίοδο και την Εποχή του Χαλκού ως τις πρώιμες ιστορικές περιόδους και την κλασική περίοδο, τα σπήλαια της Μάνης χρησιμοποιήθηκαν ως χώροι λατρείας και ταφής των νεκρών. Σε κάποια έχουν βρεθεί και ανάγλυφα, όπως στη Μουζή, όπου υπάρχει ένα ανάγλυφο του Ηρακλή. «Μετά, με την έλευση του χριστιανισμού, κάποια χρησιμοποιήθηκαν ως μοναστήρια και έχουμε αγιογραφημένα σπήλαια» συμπληρώνει ο κ. Ντάρλας, «ενώ κατόπιν, στους μεσαιωνικούς χρόνους που είναι και οι πιο ταραγμένοι, έχουμε σπήλαια τειχισμένα, που έγιναν καταφύγια». Σε κάποια από αυτά, όπως διευκρινίζει, οι κατασκευές είναι μάλιστα ισχυρές, με πολύ ψηλά τείχη. Σε αυτούς τους ταραγμένους χρόνους ανήκουν και τα λεγόμενα «πειρατικά» σπήλαια. «Είναι κάποια σπήλαια που βρίσκονται στη μέση στον γκρεμό, πολύ μικρά, και ήταν παρατηρητήρια ή και καταφύγια» λέει. «Θα μπορούσε κάποιος δηλαδή να ανεβεί με μια ξύλινη σκάλα την οποία σήκωνε μετά και δεν μπορούσε να πλησιάσει κανείς».

   Οι σπηλιές της Μάνης συνεχίζουν να φιλοξενούν ανθρώπους ως τις μέρες μας. «Τα σπήλαια στη Μάνη χρησιμοποιούνταν τακτικά ως και τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Ζουν σήμερα άνθρωποι που έχουν γεννηθεί σε σπήλαια, όχι γιατί έμεναν μόνιμα εκεί αλλά γιατί, αν ένα σπήλαιο ήταν ας πούμε κοντά στα χωράφια, οι άνθρωποι έμεναν εκεί για έναν ή δύο μήνες, όσο διαρκούσαν οι αγροτικές δουλειές» εξηγεί ο κ. Ντάρλας. Σήμερα ακόμη κάποια χρησιμοποιούνται ως στάβλοι ή και - ενίοτε - για σύντομη διαμονή από τους ανθρώπους.

Πηγή
Comments

    Άρθρα

    RSS Feed

    Αρχείο

    March 2018
    October 2017
    July 2017
    April 2017
    February 2017
    January 2017
    December 2016
    June 2016
    May 2016
    February 2016
    December 2015
    November 2015
    October 2015
    September 2015
    May 2015
    April 2015
    March 2015
    February 2015
    January 2015
    December 2014
    November 2014
    October 2014
    September 2014
    August 2014
    July 2014
    June 2014
    May 2014
    March 2014
    January 2014
    December 2013
    November 2013
    September 2013
    August 2013
    July 2013
    June 2013
    May 2013


    Κατηγορίες

    All
    1.000 Tera
    11 δις έτη φωτός
    1998 Qe2
    2004bl86
    3D Printer
    55η επέτειος της NASA
    67P Tchourioumov-Guerassimenko
    Afm Atomic Force Microscope
    Aids
    Alma
    ALPHA
    Antares
    Atmospheric Re-entry
    Baryon Acoustic Oscillations
    Bedmap2
    Bernoulli
    Big Bang
    C649359137
    C6c2eec377
    Cassini
    Ce8373481e
    CERN
    Chandra
    Chandrasekhar
    Chang'e 5
    Circumbinary Planets
    COBE
    Corona
    Cosmography Of The Local Univerce
    Crater Lake
    Curiosity
    D1014c10df
    Earth
    Epfl
    Epr
    Er
    ESA
    ESO
    ESO-576-69
    Ethan Siegel
    Feynman
    Gaia
    Gliese 526
    Gliese 667c
    Gliese 832c
    Goldpaint Photography
    Graphene
    Grb 130603b
    Greece
    Greek Minds At Work
    Habitable Zone
    Hd 189733
    Herschel
    Higgs
    Hiv
    Hubble
    Hxmm01
    Icesat
    Ilc
    Inflation
    Internet
    Isaac Newton 2013
    Iss
    Iter
    J1407b
    Joseph Weber
    Juno
    Jupiter
    KELT-6b
    Kepler
    Kepler-10c
    Kepler-1647b
    Kepler 186-f
    Kepler-444
    Kilonova
    Lambda Team
    LHC
    Light Echo
    LIGO
    Lone Signal Project
    M 106
    Magnetar
    Messenger
    MODIS
    NASA
    New Horizons
    Ngc 253
    Ngc 4258
    Ngc 5194
    Nobel
    Nobel Φυσικής 2015
    NuSTAR
    One-man Submarine
    Orbital Decay
    Oregon
    Orion
    P/2013 P5
    Paul Erdos
    Planck
    Plos One
    Pluto
    Principle Of Communicating Vessels
    Proper Motion
    Pulsar
    Pythagoras Cup
    Quantum Repeater
    Red Spot
    Robert Gendler
    Roemer
    Rosetta
    SatNOGS
    Saturn
    Seyfert
    Sgr 0418
    Silver Dollar Galaxy
    Spacecraft
    Spacecraft Cemetery
    SpaceX
    Spitzer
    Star Wars
    STM Scanning Tunneling Microscopy
    Sunglint
    Supermoon
    Supernova
    Technion
    TEDEd
    Thermoblative
    Timelapse
    Tokamak
    Trappist-1
    Turbulence
    Turing
    Vacum Birefringence
    Vantablack
    Venus Express
    Voyager 1
    Voyager 2
    Whirlpool Galaxy
    Wmap
    Xmm Newton
    Xvivo
    αθέατη πλευρά της Σελήνης
    Αθηνά Κουστένη
    Αϊνστάιν
    Αϊνστάιν
    Ακίνητο Φως
    Ακτίνες γ
    Ακτίνες Χ
    Ακτίνες Χ
    ακτινοβολία μέλανος σώματος
    Άλγεβρα των Αρχαίων Ελλήνων
    ανάδρομη κίνηση
    Ανδρομέδα
    Ανθρώπινο σώμα
    Αντιύλη
    άξονας του κακού
    Απόγειο
    απόλυτο ηλιακό σύστημα
    Άρης
    Άρης
    Αρίσταρχος
    Αρμονία των σφαιρών
    Αρχαιοελληνικά Αγάλματα
    αρχή συγκοινωνούντων δοχείων
    Ασέα
    Αστέρες Νετρονίων
    Αστέρες Νετρονίων
    Αστέρια
    Αστερισμός της Πυξίδος
    Αστεροειδής
    αστρο-αρχαιολογική ανακάλυψη
    Αστροβιολογία
    Αστρονομία
    Αστρονομία
    Αστροφυσική
    Αστροφυσική
    Ατομική Φυσική
    Αφροδίτη
    Βάλυ Ιωάννου
    Βαρυονικές Ακουστικές Ταλαντώσεις
    Βαρύτητα
    βαρυτικά κύματα
    βαρυτικός εστιασμός
    Βίκυ Καλογερά
    Βιολογία
    Βιολογία
    Βιώσιμη Ζώνη
    Βραβείο Abel
    Βραβείο Abel 2014
    Βραδιά του Ερευνητή 2014
    Γαλαξίας του Γλύπτη
    Γαλαξίες
    γάτα του Σρέντινγκερ
    Γεωφυσική
    Γη
    Γη-Γκοντζίλα
    γηραιότερο πλανητικό σύστημα
    Γιάκοβ Σινάι
    Γιάννης Δάνδουρας
    γιατί ο ουρανός είναι μπλε;
    Γλυπτά του Παρθενώνα
    Γραφένειο
    γραφένειο
    δείκτες αξιολόγησης πλανητών
    Δείμος
    Δημήτρης Χατζής
    Δημοσθένης Καζάνας
    Δίας
    Δίας
    διάσπαση φωτονίου
    διαστρικός άνεμος
    Διονύσης Σιμόπουλος
    Διόφαντος
    διπλοθλαστικότητα του κενού
    Δορυφόρος
    δωρεάν μαθήματα
    Εγγύτατος του Κενταύρου
    Έκλειψη Ηλίου
    Έκλειψη Ηλίου Αυστραλία 2012
    Έκλειψη Ηλίου Ρωσία 2008
    έκλειψη στον Άρη
    Έκλειψη Υπερπανσελήνου 2015
    εκτύπωση κυττάρων ματιού
    Ελλάδα
    Ελλειπτικός Γαλαξίας
    Έλληνες Επιστήμονες
    Έλληνες επιστήμονες
    Έλληνες Επιστήμονες
    Ελληνική Μυθολογία
    Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας
    ελληνικό αυτοκίνητο
    ενεργός πυρήνας γαλαξία
    εξέλιξη του Σύμπαντος
    έξι ουρές
    εξωδακτύλιοι
    εξωπλανήτες
    Εξωπλανήτες
    Εξωπλανήτες
    επανδρωμένη αποστολή στον Άρη
    Επιστήμη των υλικών
    επιστρέφει το ελληνικό Pony
    Επιταχυντές
    Ερμής
    Ευγενίδειο Πλανητάριο
    Ευθυγράμμιση Πλανητών
    Ευρωπαϊκή Έκθεση Διαστήματος 2015
    ευρωπαϊκό GPS
    Ζωντανά μαθήματα μέσω διαδικτύου
    η αρχή του Internet
    Η Γέννηση ενός Αρχιπελάγους
    Η Γη από μακρυά
    η κούπα του Πυθαγόρα
    Ηλεκτρομαγνητισμός
    Ηλεκτρονική Μικροσκοπία
    Ηλεκτρονικό Μικροσκόπιο Διελεύσεως (ΤΕΜ)
    ηλιακή δραστηριότητα
    ηλιακή καταιγίδα
    ηλιακό ελάχιστο
    ηλιακό μέγιστο
    ηλιακός άνεμος
    Ηλιακό Σύστημα
    Ηλιακό Σύστημα
    Ήλιος
    Ήλιος
    Ήχος της Μεγάλης Έκρηξης
    Ηχώ φωτός
    Θερμοδυναμική
    Ιατρική
    Ιός
    Ιώ
    Καινοφανής αστέρας
    καυτός Δίας
    Καψίδιο
    κβαντικά Bit
    κβαντική διεμπλοκή
    Κβαντική Επικοινωνία
    Κβαντική Θεωρία
    Κβαντική Θεωρία
    Κβαντική Οπτική
    Κβαντική Υπέρθεση
    κβαντικοί υπολογιστές
    κενά αζώτου
    Κλαύδιος Πτολεμαίος
    Κλιματική Αλλαγή
    Κόμη της Βερενίκης
    Κοσμικά χρυσωρυχεία
    κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου
    Κοσμική Ακτινοβολία Υποβάθρου
    Κοσμογραφία Τοπικού Σύμπαντος
    Κοσμολογία
    Κοσμολογία
    Κριμιζής
    Κρόνος
    Κυανοβακτήρια
    Κύνες Θηρευτικοί
    Κωνσταντίνος Εμμανουηλίδης
    Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής
    Κωνσταντίνος Κορρές
    Κώστας Σκενδέρης
    μάγναστρα
    Μαγνητικό Πεδίο
    Μαγνητόσφαιρα
    Μαθηματικά
    μαθηματική απόδειξη μεγαλύτερη από εγκυκλοπ&al
    Μαύρη Τρύπα
    Μαύρη Τρύπα
    Μεγάλη Έκρηξη
    Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων
    Μεταβλητός αστέρας
    Μεταβολή Θερμοκρασίας της Γης στα 130 χρόνια
    Μετατροπή υλικών
    Μετεωρίτης
    μέτρηση ταχύτητας φωτός
    Μηχανική των Ρευστών
    μπλε LED
    Μπλε Ήλιος
    νανοδιαμάντια
    νανοθερμόμετρο
    Νανόπουλος Δημήτρης
    Νανόπουλος Δημήτρης
    Νανοτεχνολογία
    Νεάντερταλ στη Μάνη
    Νέος δορυφόρος
    Νομπελ Φυσικής 2014
    Νόμπελ Φυσικής 2014
    ο Feynman στην Ελλάδα
    Ο Γύρος του Κρόνου
    οι διαλέξεις του Feynman
    οι διαλέξεις του Feynman
    οικιακός εκτυπωτής τρισδιάστατων αντικειμέν&
    Ολογραφικό Σύμπαν
    Ολυμπιάδα Αστρονομίας-Αστροφυσικής 2013
    Ολυμπιάδα Μαθηματικών 2013
    Ολυμπιάδα Φυσικής
    Οπτική
    όριο Τσαντρασεκάρ
    ουδέτερο ρεύμα
    ουψαλίτης
    Παγκόσμιο Ρεκόρ Ακίνητου Φως
    Πανεπιστήμιο Vanderbilt
    Πανεπιστήμιο Κρήτης
    Πανοραμική φωτογραία
    Παράλληλα Σύμπαντα
    Παύλος Σαντορίνης
    Περίγειο
    πιο μαύρο από το μαύρο
    Πλανήτης-νάνος
    Πληθωρισμός
    Πολλαπλασιασμός
    Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο VLT
    Ποσειδώνας
    πραγματικές φωτογραφίες εξωπλανητών
    πράσινα αστέρια
    Πρασινοδύμιο
    προγραμματισμένες αποστολές της NASA μέχρι το 2030
    Πυθαγόρας
    Πυρηνική Σύντηξη
    Πυρηνική Φυσική
    Πυρηνική Φυσική
    Πυροτεχνήματα
    ραδιοκύματα
    Σελήνη
    σκοτεινή ενέργεια
    σκοτεινή ύλη
    Σκουλικότρυπα
    Σουπερνόβα
    σταγόνες
    Στάθμη της θάλασσας
    Στοά τού Βιβλίου
    Στοιχειώδη Σωμάτια
    Στοιχειώδη Σωμάτια
    Συγχώνευση
    Σύμπαν
    Σύμπαν
    Σύμπλεξη
    Συνεντεύξεις
    Συνθήκες Φαινομενικής Έλλειψης Βαρύτητας
    Σύνοδος Πλανητών
    Σχετικότητα
    Σχετικότητα
    σωματίδια Μαγιοράνα
    σωματλιδια Μαγιοράνα
    ΤW Hydra
    Τεκτονική Δραστηριότητα
    Τεχνολογία
    Τεχνολογία
    Τιτάνας
    Τοπογραφικός χάρτης Τιτάνα
    Τοπολογική Λογοκρισία
    Τραγούδια της Γης
    Τρισδιάστατη δομή
    Τσαντρασεκάρ
    υδραυλική των Αρχαίων Ελλήνων
    Υδρογόνο Ηα
    Υπατία
    Υπερκαινοφανείς
    Υπέρυθρο φως
    Υπερυπολογιστές
    υπολογιστές
    φαινόμενο Leidenfrost
    φαινόμενο Stark
    Φθορισμός
    Φιλοσοφία
    Φόβος
    Φυσική
    Φυσική
    χάλκινο στην Ολυμπιάδα Φυσικής
    χαμένος ωκεανός
    χάρτες
    Χημεία
    χημική αντίδραση
    Χιούμορ
    Χρόνος
    Χρωμόσφαιρα
    ψευδαίσθηση φεγγαριού


Powered by Create your own unique website with customizable templates.